(Chinhphu.vn) Nhân dịp kỷ niệm
25 năm Việt Nam gia nhập ASEAN (28/7/1995-28/7/2020), Ủy viên Bộ Chính trị, Phó
Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh có bài viết “25 năm Việt Nam
tham gia ASEAN: Chung tay vì một Cộng đồng ASEAN gắn kết và thích ứng”. Cổng
TTĐT Chính phủ trân trọng giới thiệu với bạn đọc.
Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm
Bình Minh
Ngày 28/7/2020
đánh dấu 1/4 thế kỷ Việt Nam chính thức gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam
Á (ASEAN). Đặc biệt năm nay, lễ kỷ niệm sự kiện đáng nhớ này trùng với thời điểm
Việt Nam đảm nhiệm trọng trách Chủ tịch luân phiên lần thứ hai của Hiệp hội.
Việc Việt Nam
gia nhập ASEAN năm 1995 là một trong những mốc quan trọng nhất trong lịch sử đối
ngoại của Việt Nam kể từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 cũng như trong quá
trình phát triển của ASEAN. Sự kiện lịch sử này có ý nghĩa quan trọng, đưa khu
vực Đông Nam Á từ đối đầu sang đối thoại, từ nghi kỵ sang tin cậy, từ chia rẽ
sang đoàn kết.
Với ASEAN, việc
kết nạp Việt Nam trở thành thành viên thứ 7 giúp đẩy nhanh quá trình mở rộng Hiệp
hội ra cả 10 nước trong khu vực, qua đó củng cố hòa bình, ổn định ở một khu vực
có tầm quan trọng đặc biệt về địa-chính trị và địa- kinh tế, là trung tâm kết nối
Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Khi Việt Nam gia nhập ASEAN, khu vực mới
bước ra khỏi Chiến tranh Lạnh, vị thế, vai trò và quy mô kinh tế của ASEAN
vẫn còn khiêm tốn. Song 25 năm qua đã chứng kiến sự đổi thay mạnh mẽ
của Hiệp hội. Để đến nay, cả 10 nước Đông Nam Á trở thành một Cộng đồng thống
nhất với uy tín ngày càng cao ở châu Á-Thái Bình Dương và trên thế giới.
Trên nền tảng
các cơ chế Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC), với sự
hình thành Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) và Hiệp ước về khu vực Đông Nam Á
không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ), ASEAN dần trở thành một khu vực hòa
bình, ổn định với vị thế từng bước được khẳng định. Việc thành lập
Khu vực Mậu dịch tự do ASEAN (AFTA) cùng với việc ký kết các Hiệp định
Thương mại tự do (FTA) giữa ASEAN với hàng loạt các nền kinh tế chủ chốt trên
thế giới đã góp phần tạo nên phồn vinh cho ASEAN, đưa ASEAN trở thành một
trong những khu vực phát triển kinh tế năng động nhất trên thế giới. Năm 2019,
ASEAN đã là mái nhà chung của khoảng 650 triệu người dân, với tổng
sản phẩm quốc nội (GDP) đạt hơn 3.200 tỉ USD và kim ngạch thương mại
đạt 2.800 tỉ USD.
Đặc biệt, Cộng
đồng ASEAN hình thành ngày 31/12/2015, đã đưa ASEAN trở thành một cộng đồng gắn
kết về chính trị, liên kết về kinh tế và sẻ chia trách nhiệm xã hội. ASEAN
ngày nay được coi là hình mẫu thành công về hợp tác khu vực. Các
diễn đàn do ASEAN khởi xướng đã quy tụ được nhiều quốc gia, được tất
cả các nước lớn coi trọng.
Không chỉ gắn kết,
liên kết về nội khối, ASEAN còn tích cực mở rộng quan hệ với các đối tác
bên ngoài, trở thành một đối tác quan trọng của các nước lớn trong và ngoài khu
vực. Trên cơ sở quan hệ đối ngoại rộng mở bao gồm 10 đối tác đối
thoại, trong đó có tất cả các nước lớn, tiếng nói ASEAN được lắng
nghe và vai trò trung tâm của ASEAN ngày càng được củng cố.
Trên thực tế,
vai trò trung tâm của ASEAN đã được khẳng định thông qua việc ASEAN
thúc đẩy sự ra đời và dẫn dắt Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Hội
nghị Cấp cao Đông Á (EAS), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng (ADMM) và
Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng Mở rộng (ADMM Plus), đóng góp ngày càng
quan trọng vào việc giải quyết những vấn đề chung của khu vực. Tiêu biểu là việc
ASEAN đã bày tỏ lập trường kiên định trong việc duy trì hòa bình, ổn định
trên Biển Đông và khu vực, như Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển
Đông (DOC) năm 2002 và đàm phán về Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC)
đang được kỳ vọng sớm hoàn tất, cùng nhiều tiến triển quan trọng
khác.
Với Việt Nam,
ngày 28 tháng 7 của 25 năm trước đồng thời là cột mốc quan trọng đánh dấu bước
tiến rất quan trọng của Việt Nam trên con đường hội nhập khu vực và quốc tế.
Chúng ta đã từng bước hội nhập với tâm thế ngày càng tự tin, ngày càng tích cực,
chủ động, không ngừng phát huy vai trò là một đối tác tin cậy và thành viên có
trách nhiệm của cộng đồng các nước Đông Nam Á nói riêng và cộng đồng quốc tế
nói chung.
Trong quá
trình hội nhập của đất nước, ngành ngoại giao luôn đóng vai trò tiên
phong đột phá, mở đường ra thế giới. Trong nhiệm vụ thuở ban đầu đưa đất
nước phá thế bao vây, cô lập, ASEAN được xem là đột phá khẩu đầu tiên
của Việt Nam trong hội nhập.
Ở những giai đoạn
sau, hội nhập và tham gia của Việt Nam trong ASEAN gắn liền với quá trình
Đổi mới, hội nhập quốc tế của đất nước. Chúng ta đã có những bước tiến
mạnh mẽ trong đổi mới tư duy đối ngoại, từ chủ trương “thêm bạn, bớt thù”,
đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ quốc tế, “chuyển từ đối đầu sang
đối thoại”[1] tới trở thành “thành viên chủ động, tích cực, có
trách nhiệm” trong ASEAN và nay là phương châm “chủ động, tích cực và
có trách nhiệm cùng các nước ASEAN xây dựng Cộng đồng vững mạnh”[2].
Việt Nam từng
bước khẳng định là một phần không thể tách rời của ASEAN và khu vực
Đông Nam Á, gắn sự phát triển của đất nước với ASEAN và mong muốn
gánh vác công việc chung của ASEAN. Chính sách đối với ASEAN đã trở
thành một bộ phận quan trọng trong chính sách đối ngoại của Việt
Nam. Điều này được nhấn mạnh trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng về đối
ngoại, đặc biệt là Chỉ thị 25-CT/TW ngày 8/8/2018 về đẩy mạnh và nâng tầm đối
ngoại đa phương đến năm 2030.
Ngay sau khi gia
nhập ASEAN năm 1995, Việt Nam đã tích cực thúc đẩy để các nước ở Đông
Nam Á còn lại gia nhập ASEAN. Các nước
Lào, Mi-an-ma và Cam-pu-chia đã tham gia ASEAN lần lượt các năm 1997 và
1999. Qua đó, giấc mơ về một ASEAN gồm toàn bộ 10 nước Đông Nam Á đã trở
thành hiện thực.
Là thành viên
của ASEAN, Việt Nam đã chủ động, tích cực, và có trách nhiệm khi
tham gia vào các công việc của ASEAN trong đó có xây dựng thể chế cho
ASEAN như Hiến chương ASEAN (2008), Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN
(2009-2015), Kế hoạch Tổng thể 2009, 2015, và 2025, Tầm nhìn Cộng đồng
ASEAN sau 2015, 2025 và xa hơn …và
triển khai toàn diện cả ba trụ cột Cộng đồng ASEAN. Việt Nam
đã tổ chức tốt Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 6, đảm nhận thành
công vai trò Chủ tịch Ủy ban Thường trực ASEAN (ASC) khóa 34
(7/2000-7/2001), Chủ tịch ASEAN 2010, và hiện đang nỗ lực hoàn thành tốt
vai trò Chủ tịch ASEAN 2020. Với nhiều sáng kiến và đóng góp quan trọng
như mở rộng EAS hay thành lập cơ chế ADMM cộng, Việt Nam tích cực cùng
các thành viên ASEAN duy trì vai trò
trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang định hình.
Đến nay, một điều
chắc chắn là việc gia nhập ASEAN đã đem lại cho Việt Nam nhiều lợi ích
quan trọng, thiết thực.
Thứ nhất, ASEAN là một trong những nền tảng quan
trọng để chúng ta từng bước hội nhập quốc tế, tạo môi trường quốc tế thuận
lợi cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 25 năm qua, Việt Nam đã
cùng các nước ASEAN xây dựng khu vực Đông Nam Á hữu nghị, hợp tác, không có chiến
tranh. Đi đôi với thúc đẩy hợp tác ASEAN, chúng ta đã thiết lập các khuôn khổ đối
tác chiến lược, đối tác toàn diện với các nước láng giềng, khu vực, các nước lớn
và nhiều đối tác quan trọng khác. Vai trò ngày càng tăng trong ASEAN giúp ta
tranh thủ sự ủng hộ quốc tế để bảo vệ các lợi ích an ninh và phát triển, trong
đó có vấn đề Biển Đông.
Thứ hai, tham gia ASEAN giúp chúng ta hội nhập
quốc tế sâu rộng hơn, huy động các nguồn lực phục vụ phát triển và nâng cao sức
mạnh tổng hợp. Tiếp sau quá trình tham gia ASEAN, Việt Nam đã chủ động tham gia
Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC), Diễn đàn Hợp tác Á-Âu
(ASEM), Tổ chức Thương mại thế giới
(WTO), các FTAs thế hệ mới như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên
Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA) giúp Việt
Nam đẩy mạnh cải cách, mở rộng thị trường, tăng cường xuất khẩu, thu hút đầu
tư, ODA, qua đó giúp cho kinh tế tăng trưởng cao trong nhiều năm.
Thứ ba, hội nhập ASEAN giúp Việt Nam từng bước
nâng tầm đối ngoại giao đa phương, nâng cao vị thế quốc tế của đất nước. Thành
công trong tham gia ASEAN đã và đang giúp Việt Nam thực hiện tốt nhiều nhiệm vụ
đối ngoại đa phương quan trọng như Uỷ viên không thường trực Hội đồng Bảo an
Liên hợp quốc (nhiệm kỳ 2008-2009, 2020-2021), đăng cai Cấp cao APEC (năm 2006,
năm 2017), tích cực tham gia xây dựng các “luật chơi” quốc tế, hợp tác đối phó
với các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, đối phó với đại dịch
Covid-19...
Thứ tư, quá trình tham gia ASEAN 25 năm qua đã
rèn luyện, đào tạo và nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ đối ngoại, nhất là
cán bộ làm công tác đa phương của Việt Nam; giúp chúng ta ngày càng vững vàng
hơn khi "vươn ra biển lớn" - hội nhập toàn cầu.
Là Chủ tịch
ASEAN 2020, Việt Nam đã cùng các nước thành viên xác định chủ đề chung cho năm
2020 là “Gắn kết và Chủ động thích ứng” nhằm đẩy mạnh tiến trình xây dựng Cộng
đồng và phát huy vai trò của ASEAN trong một thế giới đầy biến động. Trong bảy
tháng qua, những nỗ lực của Việt Nam trong vai trò Chủ tịch ASEAN đã thể hiện
đúng tinh thần gắn kết và chủ động thích ứng. Cùng với sự đoàn kết, gắn kết giữa
các nước thành viên ASEAN và sự ủng hộ, hợp tác chặt chẽ của các đối tác, ASEAN
đã đảm bảo triển khai hiệu quả các mục tiêu hợp tác, liên kết ASEAN trong năm
2020, vượt lên các khó khăn, thách thức, bước đầu kiểm soát đại dịch Covid-19,
đồng thời sớm tiến hành khắc phục hậu quả dịch bệnh, phục hồi và phát triển.
Cái cách mà
ASEAN vượt qua những sóng gió bất ngờ và không có tiền lệ mà đại
dịch Covid-19 gây ra minh chứng cho một ASEAN gắn kết và chủ động
thích ứng, kiên định và không khuất phục trước nghịch cảnh. Hơn bao giờ
hết, chúng ta thấu hiểu tầm quan trọng của tư duy Cộng đồng và hành động Cộng đồng.
Như Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh “…các nỗ lực đơn lẻ cần được
gắn kết lại, vượt tầm quốc gia, trở thành hành động chung của cả Cộng đồng
ASEAN”./.
Phạm Bình Minh –
Phó Thủ tướng Bộ trưởng Bộ Ngoại giao
Nước Cộng hòa xã
hội chủ nghĩa Việt Nam.
Theo chinhphu.vn
[1]
Đảng Cộng sản Việt Nam (1991). Văn kiện Đại hội Đảng VII , Văn phòng
Trung ương Đảng, Hà Nội.
[2] Đảng Cộng sản
Việt Nam (2016). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn
phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, tr. 154